Avropa İttifaqı Rusiyanın enerji resurslarından necə imtina etmək istəyir?
Avropa İttifaqı (Aİ) Rusiya ilə enerji sahəsində bağladığı uzunmüddətli əlaqələri tədricən kəsmək üçün ciddi addımlar atmağa qərar verib.
"Bizimxeber" bildirir ki, 6 mayda təqdim olunan “Yol Xəritəsi” sənədi Aİ-nin 2027-ci ilin sonuna qədər Rusiya qazı, nefti və hətta nüvə materiallarından tam şəkildə imtina etmək niyyətini əks etdirir.
Bu sənəd geosiyasi və iqlim hədəfləri ilə uyğunluq təşkil etsə də, içərisindəki bəzi qeyri-müəyyən bəndlər və tətbiq olunma vaxtı müammalıdır.
Məsələn, sənəddə 2025-ci ilin sonuna qədər spot bazarda Rusiya qazının alqı-satqısına tam qadağa qoyulması nəzərdə tutulsa da, bu müddətə qədər Rusiyanın qaz satışından əldə etdiyi milyardlarla avroluq gəlir davam edə bilər.
Nə qədər qaz idxal olunur?
Məsələn, 2024-cü ildə Aİ Rusiyadan 52 milyard kubmetr qaz idxal edib. Bunun 32 milyard kubmetri boru kəmərləri ilə, 20 milyard kubmetri isə LNG (mayeləşdirilmiş təbii qaz) şəklində. Bu idxal ümumi qaz ehtiyacının 19%-ni təşkil edir. Halbuki 2021-ci ildə bu göstərici 45% idi.
Avropa ölkələri enerji şaxələndirməsi və bərpa olunan mənbələrə keçidlə bağlı mühüm irəliləyişlər əldə etsə də, spot bazarda Rusiya qazının alışı faktiki olaraq Kremli maliyyələşdirməkdə davam edir. 2024-cü ildə bu yolla Rusiyaya daxil olan vəsait 23 milyard avro olub.
Bu da o deməkdir ki, hər nə qədər siyasi bəyanatlar verilsə də, praktiki addımlar gecikir və Aİ-nin enerji siyasəti ilə Rusiya arasında hələ də dərin iqtisadi əlaqələr mövcuddur. Yol xəritəsində təklif olunan əsas addımlar isə bunlardır - 2025-ci ilin sonuna qədər: yeni uzunmüddətli qaz müqavilələri və spot bazar alqı-satqılarına dərhal qadağa, 2027-ci ilin sonuna qədər: mövcud uzunmüddətli müqavilələrin də tamamilə ləğvi.
2022–2024-cü illər ərzində Aİ-də 12 yeni LNG terminalı və 6 genişləndirilmiş terminal istifadəyə verilib. Hazırda Aİ-nin LNG idxal qabiliyyəti ildə 250 milyard kubmetrə çatıb – bu da Rusiyadan gələn həcmləri əvəzləmək üçün kifayət edir.
Üstəlik, qlobal LNG tədarükü 2025–2028 arasında daha da artacaq. Yəni Avropa üçün alternativ mənbələr artıq mövcuddur.
Macarıstan və Slovakiya sənədə qarşı çıxmağa hazır olduqlarını bəyan ediblər. Rusiya qazından asılı olan ölkələr – Avstriya, Macarıstan, Slovakiya – alternativ infrastruktur qurulmadığı halda müqavimət göstərməkdə davam edirlər.
Amma Baltik ölkələri, Polşa və Finlandiya artıq Rusiya qazından tamamilə imtina ediblər və bu prosesin real olduğunu sübut ediblər.
Qaz və neft satışından əldə olunan gəlirlər Rusiya ordusunun maliyyələşməsində hələ də əsas rol oynayır. Bu səbəbdən enerji sahəsində qərarsızlıq Ukrayna üçün ciddi strateji risk yaradır. Avropanın gələcəyi yalnız texniki deyil, siyasi iradədən də asılıdır.
Yeni yol xəritəsi Aİ üçün dönüş nöqtəsidir. O, həm enerji təhlükəsizliyi, həm geosiyasi müstəqillik, həm də iqlim hədəfləri baxımından əhəmiyyətli bir addımdır. Amma bu sənədin kağız üzərində qalması deyil, ciddi və dərhal icrası tələb olunur.
